Chociaż izolacja społeczna i samotność są ze sobą powiązane, różnią się znaczeniem. Izolacja społeczna odnosi się do braku kontaktów społecznych lub interakcji, charakteryzującego się niewielką siecią relacji społecznych i rodzinnych i/lub niską częstotliwością kontaktów (de Jong-Gierveld i in., 2018; Sandu i in., 2021). Z kolei samotność jest subiektywnym odczuciem, które pojawia się, gdy występuje postrzegana rozbieżność między pożądaną a rzeczywistą jakością lub ilością kontaktów społecznych. W przeciwieństwie do izolacji społecznej, samotność nie zawsze wiąże się z fizyczną obecnością innych osób, ale raczej z emocjonalną potrzebą towarzystwa (de

Jong-Gierveld i in., 2018; Perlman i Peplau, 1981; Sandu i in., 2021). W rezultacie chroniczna samotność jest powiązana z wieloma niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi, takimi jak depresja, lęk, problemy sercowo-naczyniowe i osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego (Fakoya i in., 2020).

Samotność i izolacja przejawiają się u każdej osoby inaczej, często pod wpływem okoliczności osobistych, społecznych lub środowiskowych (Sandu i in., 2021). Czynniki indywidualne zwiększające poczucie samotności obejmują stan cywilny (bycie osobą samotną, rozwiedzioną lub owdowiałą), brak rodziny lub bliskich relacji, samotne życie, opieka nad innymi bądź znaczące zmiany życiowe. Dodatkowe czynniki ryzyka związane są z migracją, przynależnością do mniejszości, niskim poziomem wykształcenia lub dochodów, traumatycznymi wydarzeniami (np. przemocą, pobytem w więzieniu, bezdomnością) oraz problemami zdrowotnymi, takimi jak demencja, niepełnosprawność lub ograniczona mobilność (Cohen-Mansfield i in., 2016; Hansen i Slagsvold, 2015).

Czynniki społeczne przyczyniające się do izolacji obejmują ograniczoną infrastrukturę społeczną, utrudnienia w transporcie oraz niebezpieczne lub ubogie dzielnice. Na większe ryzyko narażone są osoby starsze z marginalizowanych obszarów wiejskich lub drogich miast, podobnie jak osoby pozbawione dostępu do pracy, technologii komunikacyjnych lub internetu (Cohen-Mansfield i in., 2016; Victor i in., 2012). Wreszcie, kontekst społeczno-ekonomiczny i kulturowy kształtuje samotność, a ubóstwo materialne i niskie dochody ograniczają interakcje społeczne i udział w życiu społecznym. Systemy opieki społecznej, w tym polityka emerytalna, mają bezpośredni wpływ na zdolność osób starszych do angażowania się w życie społeczne i zmniejszania izolacji (Jivraj i in., 2012).

Najnowsze badania potwierdzają te ustalenia, wykazując, że na samotność bardziej narażone są kobiety, osoby owdowiałe lub samotne, mieszkańcy zakładów opieki oraz osoby z obszarów wiejskich(Susanty i in., 2025).