Strategie promowania uczestnictwa i interakcji społecznych

Udział społeczny i interakcje to kluczowe mechanizmy sprzyjające powstawaniu więzi społecznych. Oprócz umiejętności osobistych i społecznych, które każdy może rozwinąć, istotną rolę odgrywają również kontekst i otoczenie, zarówno społeczne, jak i fizyczne.  Przy planowaniu strategii promujących udział społeczny i interakcje należy brać pod uwagę kilka zasad, takich jak wieloaspektowe podejście oparte na współpracy, podejście międzysektorowe oraz długoterminowa trwałość.

• Opracowanie skutecznych strategii społecznych promujących zaangażowanie i aktywny udział osób starszych wymaga wieloaspektowego podejścia opartego na współpracy. Kluczowe znaczenie ma zaangażowanie wielu interesariuszy, takich jak agencje rządowe, organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa, instytucje opieki zdrowotnej i same osoby starsze, ponieważ każdy z nich wnosi unikalne perspektywy i zasoby, które wzbogacają inicjatywy (Buffel i in., 2012b).
• Zasadnicze znaczenie ma podejście międzysektorowe, ponieważ starzenie się społeczeństwa ma wpływ na opiekę zdrowotną, usługi socjalne, mieszkalnictwo i transport, co wymaga holistycznego ujęcia.
• Zapewnienie długoterminowej trwałości oznacza stworzenie ustrukturyzowanego systemu zarządzania, mechanizmów finansowania i planów sukcesji przywództwa, by podtrzymać zaangażowanie po początkowej fali entuzjazmu. Ponadto niezwykle ważna jest łatwość modyfikacji – strategie muszą być elastyczne, by dostosowywać się do zmieniających się potrzeb i zmian demograficznych (Lehning i in., 2017; A. E. Scharlach i Lehning, 2013).

Poprzez tworzenie integracyjnego i responsywnego środowiska społeczności mogą opracowywać trwałe i skuteczneinicjatywy, które nie tylko będą wspierać osoby starsze, ale także wzmacniać spójność społeczną i solidarność międzypokoleniową. Wysiłki te poprawiają dobrostan, uczestnictwo obywatelskie i ogólną odporność społeczności, dzięki czemu starzenie się jest doświadczeniem integracyjnym i wzmacniającym dla wszystkich. Aby sprostać wyzwaniom związanym z interakcjami społecznymi na przestrzeni całego życia, można wdrożyć kilka opartych na dowodach naukowych strategii:

1. Programy międzypokoleniowe: inicjatywy te zbliżają do siebie osoby w różnym wieku, sprzyjając wzajemnemu zrozumieniu i tworzeniu znaczących więzi. Przykłady obejmują programy mentorskie, warsztaty wymiany umiejętności i wspólne projekty społeczne. Badania przeprowadzone przez Kaplana i in. (2017) pokazują, że programy tego typu mogą ograniczać ageizm, rozwijać umiejętności społeczne i zwiększać poczucie własnej wartości wśród różnych pokoleń.
2. Możliwości angażowania społeczności: zapewnienie dostępnych miejsc i zajęć dla wszystkich grup wiekowych może zachęcić do uczestnictwa w życiu społecznym. Mogą to być domy kultury oferujące różnorodne programy, przestrzenie publiczne przeznaczone do użytku przez wiele pokoleń oraz lokalne wydarzenia dostosowane do różnych zainteresowań i umiejętności. Buffel i in. (2014) podkreślają znaczenie angażowania osób starszych w opracowywanie i wdrażanie tych inicjatyw, by zapewnić ich adekwatność i dostępność.
3. Edukacja technologiczna: nauczenie osób starszych korzystania z narzędzi komunikacji cyfrowej może pomóc im w utrzymywaniu i poszerzaniu sieci kontaktów społecznych. Szczególnie korzystne mogą być warsztaty dotyczące korzystania ze smartfonów, mediów społecznościowych i platform do wideorozmów. Badanie przeprowadzone przez Chopika (2016) wykazało, że korzystanie z technologii przez osoby starsze wiązało się z wyższą samooceną stanu zdrowia, mniejszą liczbą chorób przewlekłych i niższym poziomem depresji.
4. Społeczności przyjazne osobom starszym: tworzenie społeczności ułatwiających interakcje społeczne wszystkim grupom wiekowym może promować integrację i zaangażowanie. Obejmuje to tworzenie dzielnic przyjaznych dla pieszych, zapewnianie dostępnego transportu publicznego oraz rozwój przestrzeni publicznych sprzyjających interakcjom społecznym (WHO, 2023).
5. Recepty społeczne: podejście to polega na „przepisywaniu” przez pracowników służby zdrowia działań społecznych mających na celu walkę z samotnością i poprawę samopoczucia. Może to obejmować skierowania do grup społecznych, możliwości wolontariatu lub zajęcia sportowe. Ocena programów recept społecznych wykazała obiecujące wyniki w zmniejszaniu izolacji społecznej i poprawie stanu zdrowia psychicznego (Bickerdike i in., 2017).
6. Programy uczenia się przez całe życie: oferowanie możliwości edukacyjnych dla dorosłych w każdym wieku może sprzyjać stymulacji poznawczej, rozwojowi osobistemu i interakcjom społecznym. Uniwersytety dla seniorów są doskonałym przykładem takich inicjatyw, zapewniając osobom starszym platformę do dalszej nauki i nawiązywania kontaktów towarzyskich (Formosa, 2019).
7. Programy wolontariatu: ustrukturyzowane możliwości dla osób w każdym wieku, pozwalające wnieść swój wkład w życie społeczności, mogą sprzyjać nawiązywaniu nowych relacji i dawać poczucie sensu. Van Willigen (2000)stwierdził, że wolontariat w późniejszym wieku wiązał się z większą satysfakcją z życia i lepszym samopoczuciem.

Kompleksowe wdrażanie tych strategii we współpracy z osobami starszymi oraz dostosowywanie ich do lokalnego kontekstu i realiów może znacznie zwiększyć uczestnictwo społeczne i interakcje międzypokoleniowe, sprzyjając tworzeniu bardziej integracyjnego i spójnego społeczeństwa.