Niveaus van sociale relaties

Sociale relaties spelen zich af op meerdere niveaus, die elk een specifieke rol spelen in het vormgeven van het sociale welzijn van een individu. Bovendien verschilt de manier waarop elke persoon het concept vriendschap definieert en ervaart, en evolueert dit vaak in de verschillende levensfasen (Matthews, 1986). Berkman et al. (2000) stelden een uitgebreid model van sociale netwerken en gezondheid voor, waarin verschillende dimensies van sociale relaties worden geïdentificeerd:

1. Intieme banden: omvatten hechte familierelaties en intieme partnerschappen. Ze worden gekenmerkt door een hoge emotionele intensiteit, wederkerigheid en frequentie van contact. Deze relaties bieden vaak de meest substantiële emotionele en praktische steun.
2. Relationele banden: omvatten goede vrienden en familie. Hoewel deze relaties niet zo intens zijn als intieme banden, bieden ze toch aanzienlijke emotionele steun en kunnen ze cruciaal zijn voor het behoud van de sociale identiteit en het zelfbeeld.
3. Zwakke banden: zijn contacten met kennissen, collega’s en leden van de gemeenschap. Hoewel ze emotioneel minder intens zijn, kunnen zwakke banden waardevol zijn voor informatie-uitwisseling, sociale invloed en het geven van een gevoel van verbondenheid met de gemeenschap.
4. Sociale participatie: omvat betrokkenheid bij gemeenschapsactiviteiten, vrijwilligerswerk of religieuze organisaties. Dergelijke participatie kan een gevoel van zingeving en integratie in de gemeenschap geven.
5. Sociale betrokkenheid: verwijst naar het vervullen van zinvolle sociale rollen, zoals werknemer, ouder of gemeenschapsleider. Deze rollen dragen bij aan iemands sociale identiteit en gevoel van waarde.

In een ander onderzoek van Policarpo (2015) werden de belangrijkste betekenissen die we aan vriendschappen toekennen geïdentificeerd: gezinsgericht, vertrouwensgericht, zelfgericht en aanwezigheidsgericht.

Vanuit het perspectief van de familiegerichte categorie worden vriendschappen gezien als vergelijkbaar met of onderdeel van familierelaties, waarbij vaak personen worden bedoeld met wie een institutionele band bestaat, zoals echtgenoten, kinderen, ouders of grootouders. Voorbeelden hiervan zijn uitspraken als “mijn kinderen en mijn man”, “mijn familie” of “hij is als een broer voor mij”.

De categorie ‘vertrouwensgericht’ richt zich op vertrouwen als het bepalende element van vriendschap, zonder dat dit noodzakelijkerwijs onvoorwaardelijke steun of familiebanden inhoudt. Uitspraken die deze visie weerspiegelen zijn bijvoorbeeld ‘iemand die ik volledig vertrouw’, ‘iemand op wie ik altijd kan rekenen’ of ‘iemand aan wie ik mijn kind zou toevertrouwen’.

De zelfgerichte categorie definieert vriendschap als een middel voor zelfexpressie en persoonlijke steun, waarbij de nadruk ligt op de rol van een vriend in het faciliteren van zelfonthulling, zelfreflectie en emotionele versterking. Voorbeelden hiervan zijn ‘iemand die net zoveel over ons weet als wijzelf’, ‘iemand aan wie ik alles vertel wat ik aan niemand anders vertel’ of ‘iemand die ons onvoorwaardelijk steunt’.