Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen in Europa

Volgens de EU-enquête over eenzaamheid van 2022 gaf 13 % van de respondenten aan zich de afgelopen vier weken meestal of altijd eenzaam te hebben gevoeld, terwijl 35 % ten minste af en toe eenzaamheid ervoer (Europese Commissie, 2022). In 2016 lag het percentage 65-plussers dat aangaf zich meestal of altijd eenzaam te voelen tussen 10% en 15% in Polen, Portugal en Italië, terwijl dit percentage in Spanje en Nederland onder de 10% lag (Sandu et al., 2021). Deze trend werd ook waargenomen in de enquête van 2022 (Europese Commissie, 2022).

Uit recente gegevens blijkt dat eenzaamheid onder 60-plussers wereldwijd voorkomt bij 26% van de bevolking, wat betekent dat bijna drie op de tien ouderen zich eenzaam voelen. Noord-Amerika heeft de hoogste prevalentie met 38%, gevolgd door Afrika (34%), Azië en Zuid-Amerika (elk 32%) en Europa (23%), terwijl Oceanië met 13% de laagste prevalentie rapporteert (Susanty et al., 2025).

De Europese Commissie heeft zich sterk ingezet om het probleem van sociaal isolement en eenzaamheid in Europa aan te pakken, met name gezien de goed gedocumenteerde negatieve effecten op de lichamelijke en geestelijke gezondheid van individuen (Hopwood & Mann, 2018; Labit, 2015). Hoewel de gegevens per land kunnen verschillen, wordt aangenomen dat eenzaamheid en sociaal isolement kunnen leiden tot ernstigere depressies en sociale angst (Kadotani et al, 2022). Ook is gebleken dat, hoewel dit nog onvoldoende is onderzocht, sociaal isolement van een groep vrienden schadelijk is voor de geestelijke gezondheid, wat de discussie op gang brengt over sociale inclusie waarbij niet alleen familieleden, maar ook anderen, zoals vrienden, worden betrokken (Taylor et al, 2016).

In deze context heeft de Verenigde Naties het Decennium van Gezond Ouder Worden (2021-2030) uitgeroepen, wat een waardevolle kans biedt om sociale isolatie en eenzaamheid aan te pakken (WHO, 2020). Dit initiatief heeft tot doel een wereldwijde, multisectorale coalitie op te richten om het bewustzijn over sociaal isolement en eenzaamheid onder diverse stakeholders te vergroten, het onderzoek te verbeteren en de empirische basis voor effectieve interventies te versterken, en de implementatie en opschaling van bewezen interventies te vergemakkelijken door middel van een collaboratieve, multistakeholderbenadering (WHO, 2021a). Het FRIEND-programma wil een bijdrage leveren aan deze wereldwijde inspanning door deze kwesties op lokaal niveau in elk partnerland aan te pakken.