Hoewel ze met elkaar verband houden, hebben sociaal isolement en eenzaamheid verschillende betekenissen. Sociaal isolement verwijst naar een gebrek aan sociale contacten of interacties, gekenmerkt door een klein netwerk van sociale en familiebanden en/of een lage frequentie van contacten (de Jong-Gierveld et al., 2018; Sandu et al., 2021). Eenzaamheid is een subjectief gevoel dat ontstaat wanneer er een discrepantie wordt ervaren tussen de gewenste en de werkelijke kwaliteit of kwantiteit van sociale contacten. In tegenstelling tot sociaal isolement is eenzaamheid niet altijd gekoppeld aan de fysieke aanwezigheid van anderen, maar eerder aan de emotionele behoefte aan gezelschap (de Jong-Gierveld et al., 2018; Perlman & Peplau, 1981; Sandu et al., 2021). Als gevolg hiervan wordt chronische eenzaamheid in verband gebracht met tal van nadelige gezondheidseffecten, zoals depressie, angst, hart- en vaatziekten en een verzwakt immuunsysteem (Fakoya et al., 2020).

Eenzaamheid en isolatie komen bij iedereen anders tot uiting en worden vaak beïnvloed door persoonlijke, gemeenschaps- of maatschappelijke omstandigheden (Sandu et al., 2021). Individuele factoren die eenzaamheid vergroten zijn onder meer de burgerlijke staat (alleenstaand, gescheiden of weduwnaar/weduwe), het ontbreken van familie of hechte relaties, alleen wonen, of het verzorgen van anderen of ingrijpende veranderingen in het leven. Bijkomende risico’s houden verband met migratie, een minderheidsstatus, een laag opleidingsniveau of inkomen, traumatische gebeurtenissen (bijv. misbruik, gevangenschap, dakloosheid) en gezondheidsproblemen zoals dementie, een handicap of verminderde mobiliteit (Cohen-Mansfield et al., 2016; Hansen & Slagsvold, 2015).

Gemeenschapsfactoren die bijdragen aan isolatie zijn onder meer een beperkte sociale infrastructuur, vervoersproblemen en onveilige of achtergestelde buurten. Ouderen in plattelandsgebieden met een beperking of in dure stedelijke omgevingen lopen een verhoogd risico, evenals ouderen die geen toegang hebben tot werk, communicatietechnologieën of internet (Cohen-Mansfield et al., 2016; Victor et al., 2012). Ten slotte wordt eenzaamheid beïnvloed door de sociaaleconomische en culturele context, waarbij materiële achterstand en een laag inkomen sociale interactie en participatie beperken. Welzijnssystemen, waaronder pensioenregelingen, hebben een directe invloed op het vermogen van ouderen om deel te nemen aan de samenleving en isolatie te verminderen (Jivraj et al., 2012).

Een recente studie ondersteunt deze bevinding en laat zien dat vrouwen, weduwen of alleenstaanden, mensen die in instellingen wonen en mensen die op het platteland wonen, vatbaarder zijn voor eenzaamheid (Susanty et al., 2025).